Türkiye, zeytinyağı ihracatında zorlu bir sezonu geride bıraktı. 2023/24 sezonunda gerçekleştirdiği 70 bin 626 ton zeytinyağı ihracatı, 2024/25 sezonunda 50 bin 713 ton seviyesine düşerek, miktar bazında %28’lik kayba uğradı. Ayrıca, dünya genelinde zeytinyağı fiyatlarındaki düşüş nedeniyle, bu sektörden elde edilen döviz geliri de %50 oranında azalarak, 505 milyon dolardan 252 milyon dolara düştü.
Zeytinyağı İhracatındaki Olumsuz Gelişmeler
Son yıllarda Türkiye'nin zeytinyağı ihracatında büyük bir düşüş gözlemleniyor. Özellikle 2024/25 sezonunda yaşanan %28 oranındaki ihracat kaybı, sektördeki üreticilerin endişelerini artırdı. Bu dönemde, dünya genelindeki zeytinyağı fiyatlarının düşmesi, Türk zeytinyağının uluslararası piyasalardaki rekabet gücünü olumsuz yönde etkiledi. İhracatın miktarının düşmesi, döviz ingresinin de önemli ölçüde azalmasına neden oldu. Zira, elde edilen gelir sadece 252 milyon doları bulabildi, bu da sektördeki üreticiler için çok büyük bir kayıp anlamına geliyor.
Sofralık Zeytin İhracatında Rekor
Zeytincilik sektöründe 2024/25 sezonunda sofralık zeytin ihracatında ise bir başarı kaydedildi. Sofralık zeytin ihracatının 255 milyon dolara ulaşarak rekor kırması, bu alandaki çiftçiler için bir teselli oldu. Ancak zeytinyağı ihracatındaki 252 milyon dolarlık gelir ile karşılaştırıldığında, bu başarı yetersiz kaldı. Zeytinyağı ihracatı, son 4 sezondur sürekli artış gösterirken, bu sezon yaşanan düşüş, sektörde endişe yarattı.
Üretici Olmayan Ülkelerdeki İhracat Başarısı
Türk zeytinyağı sektörünün pazar payını, üretici olmayan ülkelerde koruması, zorlu geçen sezonun en büyük avantajı olarak öne çıkıyor. Özellikle smiyle temel stratejilerin etkili bir şekilde uygulandığı ülkelerde yapılan zeytinyağı ihracatında önemli artışlar kaydedildi. Örneğin, 2023/24 sezonunda bu ülkelerdeki zeytinyağı ihracatı 46 bin 670 ton iken, 2024/25 sezonunda bu miktar yalnızca 45 bin 501 tona düştü. Bu durum, zeytinyağı ihracatındaki kayıpların %3 ile sınırlı kalmasını sağladı.
Ticaret Heyetlerinin Etkisi
Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği tarafından organize edilen ticaret heyetleri, zeytinyağı ihracatına büyük katkı sağladı. Avustralya, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkelerde yapılan ticaret olaylarında, zeytinyağı ihracatı %17 oranında bir artış göstererek, 25 bin 202 ton seviyesine yükseldi. Bu artış, toplam zeytinyağı ihracatındaki düşüşe rağmen belirli bölgelerde Türk zeytinyağının güçlü bir şekilde pazar bulduğunu gösteriyor.
Prina Yağı İhracatında Artış
Prina yolu sektörü, zeytin ve zeytinyağı piyasasındaki kayıplara rağmen büyümeye devam ediyor. Türkiye’nin 2024/25 sezonunda prina yağı ihracatı %9 oranında artarak 52,3 milyon dolara ulaştı. Bu alandaki artış, zeytin ve zeytinyağı sektöründeki kayıpların yanında, bir nebze olsun moral vermektedir. Genel olarak, Türk zeytincilik sektörü 763,5 milyon dolar ihracat geliri elde ederken, 2024/25 sezonunda bu rakam %27’lik bir kayıpla 559,6 milyon dolara düştü.
Yanlış Politikalar ve Sonuçları
Emre Uygun, Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği Başkanı, ihracat verilerini değerlendirirken, Türkiye'nin zeytinyağı sektöründeki yanlış kararların sonuçlarına dikkat çekti. Dökme ve varilli zeytinyağı ihracatına getirilen kısıtlamaların, sektörde büyük kayıplara yol açtığını belirten Uygun, Türkiye'nin dünya pazarlarında ciddi bir kayıp yaşadığını iddia etti. "Yanlış kararlar Türkiye’yi dünya piyasalarında zor duruma soktu ve bu süreçte prestij kaybına neden oldu" dedi.
Ticaret Heyetlerinin Kazanımları
Uygun, zeytinyağındaki kayıpları minimize etmek için Ticaret Bakanlığı'nın Uzak Ülkeler Stratejisi çerçevesinde yoğunlaşılmasını sağlamak için yapılan ticaret heyetlerinin etkilerini vurguladı. Geliştirilenheyetler sayesinde, Avustralya, Kanada ve ABD’ye yapılan zeytinyağı ihracatında %17'lik bir artış yaşanırken, toplam ihracat miktarı 21 bin 460 tondan 25 bin 202 tona çıktı. Bu durum, sektör için umut verici bir gelişme olarak değerlendiriliyor.
Amerika Birleşik Devletleri'nin Önemli Yeri
Türk zeytinyağı ihracatının önemli bir kısmı, Amerika Birleşik Devletleri'ne yöneliyor. 2024/25 sezonunda, Türk zeytinyağı'nın %46'sı ABD'ye ihraç edilirken, yapılan ihracatın döviz getirisi 94 milyon 327 bin dolar olarak gerçekleşti. Bu pazar, Türk zeytin ürünlerinin satışında kritik bir rol oynuyor ve zeytinyağı ihracatında ilk sırada yer alıyor.
Japonya ve Kanada Pazarları
Zeytinyağı ihracatında önemli diğer pazarlar arasında Japonya ve Kanada yer alıyor. Japonya, 22 milyon 511 bin dolarla ikinci sırayı alırken, Kanada 14 milyon 257 bin dolarlık taleple üçüncü sırada yer buldu. Ayrıca, geleneksel pazarlarından biri olan Suudi Arabistan'a da 2024/25 sezonunda 10,8 milyon dolarlık zeytinyağı gönderildi.
Sonuç Gözlemleri
Zeytinyağı ihracatında ciro kaybı son dört sezonda artış gösteren bir trendin aksine yaşanan bu düşüş, Türk zeytincilik sektörünün geleceğini tehdit eden bir durum olarak nitelendirilmektedir. Zeytin ağaçları ve zeytinyağı ürünleriyle uluslararası arenada önemli bir yere sahip olan Türkiye, bu zor dönemi aşmak için stratejiler geliştirmelidir.
Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği Başkanı Emre Uygun, zeytinyağı ihracatındaki düşüşün sebeplerini değerlendirdi. Uygun, Türkiye’nin zeytinyağı sektöründe yaşadığı kayıpların, ticaret bakanlığı tarafından yapılan kararlarla daha da derinleştiğini ifade etti. Dökme ve varilli zeytinyağı ihracatına getirilen kısıtlamaların yanı sıra, yıllardır uygulanan fon ve yasakların, sektörü zor bir duruma soktuğunu belirtti.
Yanlış Politikaların Derinleştirdiği Zorluklar
Uygun, Türkiye'nin zeytinyağı sektörünün karşılaştığı sıkıntıları gün yüzüne çıkartarak, hükümetin uyguladığı yanlış politikaların bu sorunları daha da kötüleştirdiğinin altını çizdi. Ticaret bakanlığının uyguladığı ihracat kısıtlamaları, özellikle dökme ve varilli zeytinyağı fiyatlarının düşmesine yol açarken, bu durum sektördeki birçok işletmenin sürdürülebilirliğini tehdit etmeye başladı. Uygun, mevcut yasakların ve fon uygulamalarının sektördeki rekabet gücünü azalttığını ve zeytinyağı ihracatının hedeflenen seviyelere ulaşmasını engellediğini dile getirdi. Türkiye, zeytinyağı üretiminde önemli bir yere sahipken, bu tür kısıtlamalarla birlikte uluslararası pazarda daha fazla zorlanır hale geldi.
Stratejik Ticaret Heyetleri
Uygun, Uzak Ülkeler Stratejisi çerçevesinde zeytinyağı tüketiminde önemli pazarlar olarak belirledikleri ülkelerdeki ticaret heyetlerinin etkili çalışmalarına devam ettiklerini vurguladı. Avustralya, Kanada ve ABD’ye düzenlenen ticaret heyetleri, Türk zeytinyağının bu pazarlardaki görünürlüğünü artırmak adına önemli bir adım olarak değerlendirildi. Uygun, bu ticaret heyetlerinin zeytinyağı ihracatına sağladığı katkının yanı sıra, genel ihracat rakamlarında da bir denge yaratma çabası içinde olunduğunu ifade etti. Ancak gerçekleştirilen bu adımların, genel ihracat rakamlarındaki düşüşle başa çıkmakta yetersiz olduğunu belirtiyor.
ABD Pazarındaki Dominans
2024/25 sezonunda Türk zeytinyağının ihracatı 128 ülkeye gerçekleştirilirken, ABD bu pazarlar arasında en büyük alıcı konumunu koruyor. 20 bin 938 ton ve toplam zeytinyağı ihracatının %46'sını oluşturarak Amerika, Türk zeytinyağının pazardaki en önemli temsilcisi oldu. Bu pazar başarısı, uluslararası alanda Türk zeytinyağı sektörünün güçlenmesine katkı sağlar iken, sektördeki oyuncuların da bu başarıyı sürdürme adına atacakları adımları merakla bekleniyor. Uygun, Türkiye’nin zeytinyağına olan talebin artmasıyla, özellikle ABD pazarına yönelik stratejilerin geliştirilmesi gerektiğinin altını çizdi.
Diğer İhracat Pazarlarından Gelen Gelirler
Japonya, Türk zeytinyağı ithalatında ikinci sırayı alırken, Kanada ise üçüncü sırada yer alıyor. Japonya'dan elde edilen zeytinyağı ihracat geliri 22 milyon 511 bin dolar olurken, Kanada’ya yapılan ihracat, 14 milyon 257 bin dolara ulaştı. Bunun yanı sıra, Türk zeytinyağı sektörünün geleneksel pazarlarından bir diğeri olan Suudi Arabistan'a yapılan zeytinyağı ihracatı ise 10,8 milyon dolara çıkmış durumda. Bu rakamlar, Türkiye'nin zeytinyağı sektörünün global ölçekteki yerini pekiştiren önemli göstergelere işaret ediyor. Uygun, bu sonuçların sektördeki oyuncular için gelecekteki fırsatları değerlendirme noktasında büyük bir potansiyel sunduğunu da ekliyor.
